Stikkordarkiv: moreller

Snaking

Her om dagen vart eg invitert med på ei moltemyr. Eg har forstått at i Telemark er ein invitasjon til å vera med på moltemyra nummeret før innvilga statsborgarskap. Slik sett var det ei storhending. Me visste at nokon hadde vore på myra tidlegare og forstod at på denne molteturen vart det snaking, dvs. me måtte leita etter bæra. I praksis betyr det at ein må gå mange steg i kryss og krok mellom kvar gong ein finn ei molte. Ein må stendig bøya seg ned og oppatt, men når ryggen spelar på lag, er det ein grei måte å bruka musklar som elles har lett for å liggja i dvale. Ein ekstra bonus er alle dei stille skogslydane i julisola.

Den store snakedraumen er å finna ein del av moltemyra som folk tidlegare har oversett. Eg har opplevt det ein hende gong, men ikkje denne gongen. Me snaka i veg, og med tida kom det minst tre kilo på plass i spanna. Nok ein gong fekk me demonstrert at den jamne innsatsen kan gje brukande resultat til slutt.

Medan eg snaka i veg på moltemyra, kom eg i hug dei somrane på 1950- og 1960-talet då snaking var ein ein del av sommarjobben min. Då morellsesongen nærma seg slutten, fekk somme av oss drengene i oppgåve å snaka dei siste morellene på dei drustelege trea. Til vanleg fekk me betalt for kvar kasse me henta, men når me snaka dei siste bæra, fekk me timebetaling. Me var utstyrte med høge stigar, små spett og skikkeleg bastetau til å staga stigane opp i trea. Det vart mange stigeflytt for kvar kasse, og me utvikla ein god tame – spisskompetanse heiter det vel i dag – i å vurdera korleis me kunne nå flest moreller med færrast mogeleg stigeflytt.

I dag er alle dei drustelege morelltrea borte. Dei er erstatta med passeleg høge tre som står oppmarsjerte i rekkjer, innkapsla i plasttunellar. Om nokon går og snakar i desse tunellane, veit eg ikkje. Men med alt pratet om berekraft kunne snaking etter naturressursar vera ein brukande leveregel den dag i dag.

Share

Snjo

Ja, eg veit at ‘snø’ er sokalla normalform i ordbøkene, og dei gongene eg skulle skriva normal-nynorsk, skreiv eg òg snø. Men ‘snjo’ er det ordet eg vaks opp med, og det brukar eg i daglegtale. Den seinare tida har eg òg valt å bruka det skriftleg. ‘Snø’ kjennest unaturleg ut. Og so er det noko med den kjælande omgangen med lydar, overgangen frå ‘s’ via ‘n’ og ‘j’ til den avsluttande ‘o’-en. Det smeltar i munnen, bokstavleg tala.

Me har vel alle dialektord som me likar, men som ikkje kan skrivast i sokalla normalspråk. Eg har ein del slike ord. ‘Morell’ er eit ord eg ikkje vil eller maktar skriva på normalspråket. Det skal heita ‘ein morell’ ifylgje ordboka. Det stokkar seg fullstendig i mitt hovud. For meg vil ‘morell’ alltid vera hokjønnsord, ‘ei morilda’ – fleire ‘morilder’ i dialekten min. I skriftspråket ville det difor ha heitt ‘ei morelle’, dersom eg skulle ha bestemt. Ei slik god og søt frukt burde ikkje kunna vera anna enn hokjønnsord, spør du meg. Den som i si tid fekk bestemma at det skulle heita ‘ein morell’, har i alle fall ikkje vakse opp i Hardanger. Vedkomande kan knapt ha smakt moreller.

Men her fortapar eg meg i sommarlege, gastronomiske sysler som å eta moreller, medan utgangspunktet for teksten var vinter og snjo. Merkeleg korleis tankane og fingrane går heilt på sjølvstyr på tastaturet. I skrivande stund ser eg ut på eit stille, men kraftig snjofall. Snjofjona kjem raskt dalande og jamnar ut konturane i landskapet etter kvart som snjomengda aukar. Alt er so lydlaust. Tankar og kjensler vert inviterte til å la seg omfamna av denne kvite stilla som meir enn gjerne vil pakka deg inn. Som gutunge kunne eg festa augo i eit snjofjon høgt oppe i lufta og fylgja fjonet til det landa på bakken. Då var nok synet skarpare og snjofallet meir bedageleg enn akkurat i skrivande stund. So kunne eg lura på kor høgt opp fjonet hadde starta tilværet sitt og sett i gang det etter måten korte fjonlivet sitt på veg ned til oss. Fann sjølvsagt aldri eit svar, og det var heller ikkje so viktig. Det avgjerande var å lata tankane fara, fjonlette inn i det kvite snjolandskapet. Stundom er undringa mykje viktigare enn svara.

Share