Stikkordarkiv: Hardanger

«Folkevandringa»

Legg igjen en kommentar

Nei då, dette er ikkje ein tekst om folkevandringstida i historisk meining, den som fagfolk meiner var mellom år 400 og siste halvdel av 500-talet e.Kr. Dette er eit lite glimt frå tida etter andre verdskrigen og framover til 1970-talet i fruktbygdene i Sørfjorden. Tidleg lærte me ungane at kvart år, frå mai til oktober, kom det mange utanbygds ungdomar for å arbeida på gardane. Det var som ei lita «folkevandring», sjølv om arbeidsvandring nok er eit meir presist omgrep. Tauser og drengjer kom talrike til bygdene; sunnhordlendingar, strilar, rogalendingar, trønderar, gudbrandsdølar, hallingdølar, ja, til og med danskar dukka opp av og til. Dei skulle hjelpa til med gardsarbeidet, både vanleg slåttonn og henting av moreller, plommer, pærer og eple,  Somme gardar kunne ha 8-10 ungdomar som gjestearbeidarar på det meste. Dei fekk hus og kost i tillegg til arbeidsløn.

For oss ungane og ungdomane var det spennande tider. Det knytte seg alltid spenning til kva tenestefolk som kom. Jentene kikka i smug på gutane, og unggutane merkte seg ut tenestejentene. Om kveldar og i helgane møttest dei tilreisande og bygdeungdomen til dans i dei mange ungdomshusa. Det vart nok knytt kontaktar på ulikt vis. Ser ein på ættarbøkene frå distriktet, kan ein lett finna ut kvar tenestejenter vart verande som koner på gardane. Slik sett tente desse arbeidsvandringane til å friska opp genmaterialet i hardingbygdene. Ingen har grunn til å klaga på dét.

Dei færraste hadde særleg arbeidstrening før dei kom, og det hende at somme vart sende heimatt fordi dei ikkje fann seg til rette med arbeidet. Dei fleste vart likevel verande ut sesongen. Det var ikkje uvanleg at gardbrukarane, når dei møttest, drøfta kvaliteten på arbeidsfolket som hadde kome. Eg hugsar enno dei to unggutane frå Sunnhordland; dei skulle henta moreller på Halldors-bruket. Moreller var ukjende for dei. Den eine henta fyrste laupen (= hentespann i tre) med moreller utan stilk. Det gjorde han ikkje fleire gonger. Den andre likte moreller so godt at han åt seg sjuk. Tvikrokete stod han ved trestamma og gav hals. Begge vart brukande hentarar og stod sesongen ut.

I august-september kom det endå meir tilreisande til bygda. Då var det ofte brislingfiske. Fiskebåtane kunne liggja i hopetal på fjorden der dei store ljoskastarane skapte trolsk stemning i mørke haustkveldar. Etter kvart dukka det opp brislingsteng langs land, og måsane hadde gjestebod både seint og tidleg. Fiskarane kom i land av og til, og me ungdomane fekk endå fleire ukjende å glåpa på. Samstundes med brislingfisket kom det somme gonger omreisande tivoli som slo seg til på Røysa i Lofthus sentrum. Det var fjetrande tider for ein unggut som betrakta fiskarar og annan tilreisande ungdom som hadde eit heilt anna pengeforbruk på tivoliet enn det ein sjølv kunne tenkja seg. Nokre omgangar på lykkehjul kunne gå. Nokre gonger med mislukka kasting på boksar òg. Éin gong vart eg spurd om å hjelpa til; eg trur det var ballkast på boks. Det var stas. Elles var det å stå og ovundra dei som skaut med luftgevær, spesielt dei som skaut godt og som fekk namna på ei liste over dei beste skyttarane. Heimatt om kveldane gjekk me flokkevis i haustmyrkret. Var ein heldig, kunne ein gå og prata med den jenta som ein gjerne ville prata med; sjølvsagt heilt tilfeldig.

Om me lærte noko av desse årlege møta med mange ukjende? Me observerte i alle fall at me kan vera ulike, og det var greitt,  Det er i og for seg ingen uviktig observasjon for ein oppveksande ungdom.

Share

Kva skal barnet heita?

Legg igjen en kommentar

Det er tid for å slå saman kommunar. Det ser ut til å vera ei øving prega av motvilje og tvil mange stader. Men i Oslo sit statsråd Sanner og lokkar med ekstra pengar for dei som «forstår» at di større einingar kommunane kan verta, di meir «robuste», dvs. hardføre eller velfødde, tenester kan innbyggjarane venta seg. I denne tvangsgifteleiken må dei styrande i kommunane òg vera på jakt etter namn på dei nye, hardføre kommunane. Då er det interessant å sjå korleis ulike konstellasjonar posisjonerer seg for å få velklingande kommunenamn til den nye, velfødde kroppen. Det gjeld å sikra seg namn som har positive omdøme. Å ta eitt av dei eksisterande namna kan nok ofte vera venskeleg. Då vil to eller fleire kommunar måtta ta namnet til grannen. Ikkje like enkelt når ein har tidlegare kniving og småkrangel i minne. Då kan éi løysing vera å laga namn som er nye for alle dei eksisterande partane.

Ta no ei mogeleg samanslåing av Nord- og Sør-Fron og Ringebu. Dei slo til med Gudbrandsdal kommune. Skal ein sjå litt geografisk presist på saka, vil ein ev. slik kommune berre omfatta ein liten del av distriktet Gudbrandsdalen. Men pytt pytt, det går å hevda at dei tre kommunane utgjer indrefileten i Gudbrandsdalen, sjølv om mange av dei ni andre kommunane i Gidbrandsdalen vil protestera heftig på dette. Protestane melde seg temmeleg raskt.

I Hardanger er kommunane rundt Osafjorden/ Ulvikfjorden, Granvinsfjorden og Eidfjorden frampå med eit forslag om å gå saman til Hardangerfjord kommune. Det gjeld å vera fyrst å sikra seg Hardanger-namnet i ei eller anna form, fordi Hardanger er merkevarenamn, må vita. Kosteleg å sjå korleis dei tre kommunane, som ligg lengst unna Hardangerfjorden, prøver seg på denne måten. Eg reknar med at dei kommunane som verkeleg grensar til Hardangerfjorden, Jondal, Kvam og Kvinnherad, vil ha synspunkt dersom namnet Hardangerfjord skal flyttast til ein ev. ny kommunekonstruksjon langs småfjordane inst i Hardanger. At alle kommunane skulle gå saman om å skipa ein storkommune med namnet Hardanger, verkar å vera like sannsynleg som at det skulle dukka opp ein UFO i hagen neste veke.

I det heile skal det verta interessant å sjå korleis nye kommunar klarer å handtera namnespørsmålet. Det skal verta spennande å sjå kva konstellasjonar som vil lukkast i å bruka distriktsnamn som Gudbrandsdal, Hardanger, Valdres, Hallingdal, Numedal m.m. i ev. nye kommunar. Minst like interessant skal det verta å sjå i kva monn eksisterande kommunenamn vil overleva i nye kommunekonstruksjonar. Kanskje vert det slik at det er kjøttvekta som vil rå, dvs. at den kommunen som kjem med flest innbyggjarar inn i giftarmålet, også skal gje namn til den nye konstruksjonen. Mykje symbolkraft og identitetskjensler ligg og ventar på å koma til overflata. For dei av oss som kan sitja på tilskodarplass, kan det nok verta mange argumentgodbitar å lesa i lokalavisene.

Eg hugsar heite diskusjonar og nesten uvenskap mellom folk då Ullensvang, Kinsarvik og Eidfjord vart eitt herad i 1964. (Eidfjord vart eigen kommune att i 1977.) Eg kan hugsa gleda då den lokale folkeavrøystinga viste klårt nei til samanslåing, og like stor frustrasjon då resultatet likevel vart eit nytt, samanslått herad. Litt av det same kan ventast no med eit mogeleg resultat som kan verta mykje meir omfattande enn det som kom i 1964. Og namnespørsmålet vil nok ein gong verta viktig – omstridt og kjensleladd.

 

 

Share