Stikkordarkiv: Kulturdepartementet

Lobbyistar

Den som går framom inngangspartiet til eit departement litt før kl. 09.00 ein kvardagsmorgon, vil leggja merke til mange personar som står i resepsjonen og ventar på å koma inn til møte med politikarar og/eller embetsverk. Svært mange av dei skal fremja sakene sine, og slik sett er dei lobbyistar. Dette er ein del av den normale samhandlinga mellom samfunnet og styresmaktene. I åra mine i Kulturdepartementet hende det eg var med som bisitjar i møte mellom politisk leiing og representantar frå institusjonar, organisasjonar, interesse- og aksjonsgrupper. Mange vil gjerne møta dei ansvarlege politikarane for å fremja konkrete saker. Av og til måtte dei ta til takke med å møta personar frå embetsverket. Ofte var det spørsmål om meir pengar frå departementet, både driftstilskot og stønad til byggjeprosjekt.

Når ein har opplevt ein del slike møte, kan ein ikkje unngå å observera ulike tilnærmingar som møtegjestene bruker for å overtyda politikarane om at dei har idear/planar som er noko å satsa på.

Ein del prøver seg i ein offerrolle, der dei legg ut om kor lite støtte dei får, i alle fall samanlikna med andre. Det er urettferdig at det er slik, og politikarane må sjå til å retta på denne urettvisa. Somme er so opptekne av å vera urettvist behandla at dei heilt gløymer å fortelja kva dei vil gjera, om dei skulle vera so heldige å få auka tilskot. Sjeldan eller aldri vil slik offerrolle verka særleg overtydande på politikarar, uavhengig av politisk farge.

Atter andre går ut med knallhard kritikk mot politikarane. Det gjeld gjerne aksjonsgrupper i saker med høgt konfliktnivå. Møtegjestene refsar det som har vore gjort og tenkt. I ein sjølvrettferdig harme øser dei seg opp i ekse og nærast skjenner politikarane ut fordi dei ikkje har forstått det geniale i dei tankane og tiltaka gjestene står for. Dei bruker faktaopplysningar på ein rufsete måte; selektivt og i beste fall litt upresist. Slike gonger er det berre å freista få i gang ein meir sakleg dialog. Somme gonger nyttar det, andre gonger må ein berre la raseriet fløyma fritt. Det er nok tvilsamt om slike harmdirrande utbrot har særleg effekt.

Dei fleste klarer å halda ein sakleg tone. Dei som er korte og poengterte, som dokumenter på ein nøktern måte kva dei har utført, og kva dei tek sikte på å gjera, står seg godt i møtet med politikarane. Det viktigaste for dei som får koma til slike møte, er å skapa tillit hjå politikarar og embetsverk om at dei er fagleg solide og har evne til å gjennomføra det dei set i gang med. Det er sjølvsagt ingen garanti for at dei når gjennom, men det er ein brukande start.

Eg møtte aldri representantar for sokalla profesjonelle lobbyistar i slike møte. Då tenkjer eg på dei som har gjort det til eit levebrød å selja (altfor dyre) råd om korleis ein skal nå fram hjå styresmaktene med sakene sine. Dt kan godt henda at somme av institusjonane/organisasjonane hadde rådført seg med slike firma før møta i departementet, utan at eg trur det hadde noko å seia for utfallet.

I gamle dager, den tid eg arbeidde ved ulike institusjonar, var det ein sjølvsagd del av oppgåvene å skapa tillit hjå styresmaktene, anten det var på kommunalt, regionalt eller statleg nivå. Var det noko ekstra me gjerne ville gjennomføra, og som kravde ekstra tilførsel av ressursar, var det å få til møte der me kunne leggja fram saka på ein nøktern måte. Eg hugsar enno starten på OL-tida på LIllehammer. Ei veke etter at vedtaket om OL på Lillehammer var eit faktum hausten 1988, sende eg eit notat på faks til departementet med ei skisse av korleis Maihaugen kunne spela ei rolle i OL-samanheng med fornuftig etterbruk. Straks etter vart eg invitert til møte med departementsråd og ekspedisjonssjef, og so var leiken i gang. To år seinare gjekk det to kongelege resolusjonar i Statsråd om korleis OL-utbygginga på Maihaugen skulle finansierast og gjennomførast. Men det er ei anna soge.

Share

R-notat

Tidlegare kollegaer i Kulturdepartementet vil kanskje hoppa i stolen dersom dei skulle koma til å sjå overskrifta på denne teksten. Dei vil kanskje tenkja at no har gamle Velure begynt å surra og gløymt at r-notat, eller regjeringsnotat som er det fulle namnet, er mellom det mest løyndomsfulle for ei kvar regjering. R-notata er vedtaksgrunnlaget for dei sakene som ei samla regjering skal drøfta og konkludera i. Det vert behandla mange r-notat på kvar einaste regjeringskonferanse. R-notat snakkar ein ikkje om, kort og godt. Kvar gong det er regjeringsskifte, vert alle r-notat frå den utgåande regjeringa pakka saman og sende til Riksarkivet. Den nye regeringa skal ikkje ha innsyn i kva utgåande regjering har tenkt og meint i ulike saker.

Tidlegare kollegaer kan ta det med ro; teksten min er fyrst og fremst ei omtale av kor avgjerande viktig det er med strukturert saksframstilling. Arbeid med r-notat nyttar eg som døme. Det er strenge reglar for korleis eit r-notat skal skrivast. Det skal ikkje vera lenger enn to A4-sider med 11 punkt skrift. Det er fast struktur for korleis eit r-notat skal byggjast opp med tanke på at ei sak skal vera enkel å setja seg inn i. R-notatet skal alltid innehalda forslag til konklusjon, som i praksis inneber ei kort og konsis oppsummering av saka og det som skal gjerast for å følgja opp. Med to sider til disposisjon får byråkratane skikkeleg trening i å konsentrera seg om det som er vesentleg. Det vert mange interne rundar i departementet før embetsverket og politikarane er nøgde med det som står på dei to sidene. Deretter skal eit utkast til r-notat på høyring til relevante departement, av og til alle departementa. Høyringsfristen er berre nokre dagar. Ikkje sjeldan har andre departement merknader, av og til so kritiske at det kjem krav om at merknaden skal innarbeidast i det det endelege r-notat som skal behandlast i regjeringskonferansen. Fagdepartementa er spesielt opptekne av merknadene frå Finansdepartementet. Folka der har ei utruleg evne til å finna punkt i saksframstillinga som kan føra til auka utgifter på statsbudsjettet, og då slår dei til med hard hand og kvass penn. Merknader frå Finansdepartementet må ofte førast inn i det endelege r-notatet, og då må fagstatsråden kjempa for saka si i samla regjering i von om å vinna fram.

Når eg les saksframstillingar i andre samanhengar, både i kommunale dokument og artiklar i pressa, tenkjer eg stundom at her hadde skribenten hatt godt av litt kursing i å skriva r-notat. Det er snakk om å velja ord med omhu, sortera ut det som viktig frå det som er mindre viktig. Språkføringa må vera kort og konsis, og utanforståande må kunna forstå innhald og logikk i ei sak. Å arbeida med r-notat er skikkeleg tekstmassasje. Dei fyrste utkasta er ofte ein del lengre enn to sider. Då gjeld det å luka ut unødvendige setningar og ord, finna formuleringar som ikkje kan mistydast eller på annan måte øydeleggja for den saka som skal presenterast. Ikkje rart at fagstatsrådane legg mykje arbeid i å få laga so gode r-notat som mogeleg. Lagnaden til mange saker kan stundom vera avhengig av kvaliteten på r-notatet.

Ei lita r-notat-hending vil eg likevel dela med meg. Kvar gong det skal leggjast fram ei stortingsmelding, skal saka presenterast i regjeringa i eit r-notat. Det høyrer med til unntaka at stortingsmeldingar seier noko konkret om økonomisk satsing på eit felt. Meldingar skal presentera ein analyse av tilstanden og peika ut ei retning for utviklinga regjeringa ynskjer. Konkrete økonomiske konsekvensar skal i hovudsak presenterast i det årlege statsbudsjettet. For fleire år sidan ville ein fagstatsråd likevel ta sjansen på å presentera eit konkret, økonomisk satsingsopplegg i ei stortingsmelding og argumenterte for det i r-notatet. Finansdepartementet protesterte sjølvsagt sterkt, slik dei alltid gjer i slike saker. Stor var difor både undring og glede i fagdepartementet då statsråden kom attende frå regjeringskonferansen med fullt gjennomslag for sitt syn. Det er unødvendig å seia at nett den stortingsmeldinga vart umåteleg populær, om enn ikkje i Finansdepartementet.

Blogglistenhits

Share